«Επιστροφή στην νέα κανονικότητα»
Τρεις λέξεις, που μοιάζουν να χορεύουν ατομικά σε μία πρόταση. Τις ακούμε και τις διαβάζουμε καθημερινά από τα μέσα μαζικής ενημέρωσης αλλά και από φίλους. Πώς άραγε, επιστρέφω σε κάτι νέο; Πόσο κανονικό μπορεί να είναι το νέο, κι όταν γίνει κανονικό, θα είναι ακόμη νέο;
Σε ποια κανονικότητα επιστρέφουμε, όταν η καθημερινότητα μας είναι ήδη αλλαγμένη, όταν έχουν προστεθεί συνήθειες που δεν είχαμε και που φαίνεται ότι θα γίνουν τρόπος ζωής, ενώ την ίδια στιγμή αποκοβόμαστε από συνήθειες ετών. Ποια είναι αυτή η κανονικότητα, η άλλη, στην οποία η «επαφή» δίνει τη θέση της στη «σύνδεση» και πόσο έτοιμοι είμαστε για αυτό.
Επιστροφή στη δουλειά! Ναι, αλλά αλλιώς. Επιστροφή στις παρέες. Ναι, αλλά αλλιώς. Επιστροφή στην άθληση. Ναι. αλλά αλλιώς! Και πάει λέγοντας….
Οι αλλαγές και οι νέες συνθήκες στις οποίες κληθήκαμε να προσαρμοστούμε, δεν ήταν απλώς πολλές και επιβεβλημένες αλλά συνέβησαν ταυτόχρονα και απροειδοποίητα. Φαντάσου να περπατάς σε ένα πεζοδρόμιο, μπροστά σου είναι ένα σκαλί που δεν το βλέπεις και σκας στο έδαφος χωρίς να έχεις καταλάβει τι συνέβη και λες: «Έχασα τη γη κάτω από τα πόδια μου».
Η ανάγκη μας να ονοματίζουμε ως «κανονικό» το κάτι «νέο» – σε πρώτη φάση- είναι αναμενόμενο. Είμαστε σε αυτή την κατάσταση που αρχίζουμε να νοηματοδοτούμε τις νέες μας εμπειρίες, που ο εγκέφαλος ψάχνει να βρει που θα τις «κουμπώσει».
Δεν υπάρχει λέξη αν δεν υπάρξει εμπειρία. Τώρα που έχουμε την εμπειρία, ψάχνουμε τη λέξη (?)
Η αντίσταση στην αλλαγή, είναι επίσης αναμενόμενη, φυσιολογική και έχει πολλά στάδια. Ο Kurt Lewn χαρισματικός ψυχολόγος (1890 -1947), ο οποίος θεωρείται ο πατέρας της κοινωνικής ψυχολογίας, υποστήριζε ότι η συμπεριφορά είναι προϊόν (συνάρτηση) τόσο του περιβάλλοντος όσο και του ατόμου.
Η αλλαγή σε ατομικό ή ομαδικό επίπεδο αποτελεί μια ψυχολογική διαδικασία που είναι δυναμική και συναισθηματικά έντονη. Αυτή η διαδικασία περιλαμβάνει:
- Επίπονη «απομάθηση» με ταυτόχρνη διατήρηση της προσωπικής μας ταυτότητας.
- Δύσκολη «επαναμάθηση», καθώς προσπαθούμε σαν άτομα ή ομάδες να αλλάξουμε δομή σκέψεων, αντιλήψεων, συναισθημάτων και διαθέσεων μας» (Κωστής Σταματόπουλος, Βιωματική εκπαίδευση & Ανάπτυξη, εκδ. Κλειδάριθμος, Αθήνα, χρονολογία )
Φαντάσου, τι θα γινόταν αν…μπορούσαμε να πατήσουμε pause (παύση) στην εικόνα. Να πάμε όσα βήματα μας χρειάζεται πίσω ώστε να βλέπουμε την εικόνα από απόσταση μεν, με όλες τις λεπτομέρειες δε. Να πάμε ίσως και λίγο πιο πίσω, εκεί από όπου αισθανόμαστε καλά βλέποντας τη. Τι θα γινόταν τότε;
Σαν να μας ζητούσαν να γίνουμε παρατηρητές, και να έπρεπε, επιστρέφοντας να περιγράψουμε με κάθε λεπτομέρεια τι είδαμε, τι ακούσαμε ίσως, τι μυρίσαμε, ακόμη και τι αισθανθήκαμε.
Να παρατηρήσουμε τον εαυτό μας πού βρίσκεται, τι ισχύει τη δεδομένη χρονική στιγμή και τι κάνει. Ίσως να σκεφτούμε, έτσι όπως τον βλέπουμε, με τι «όπλα» είναι εφοδιασμένος ώστε να ανταποκριθεί στις συνθήκες που έχει βρεθεί, στο συγκεκριμένο περιβάλλον, όπως αυτό έχει διαμορφωθεί τη συγκεκριμένη χρονική περίοδο.
Ενώ παραμένεις παρατηρητής της εικόνας, διερευνάς πώς συμπεριφέρεται ο εαυτός σου και αναλογίζεσαι ποιες ίσως να ήταν οι κατάλληλες συμπεριφορές που θα τον βοηθούσαν να προσαρμοστεί όσο πιο ομαλά γίνεται στα νέα του δεδομένα
«Μπαίνοντας ξανά στα παπούτσια σου» και έχοντας βάλει στις νοητικές σου τσέπες, σκέψεις ίσως εικόνες ή ό,τι άλλο, που μέχρι πριν λίγο δεν υπήρχε, φαντάζεσαι πώς συναντάς τη νέα σου πραγματικότητα.
Τι είναι αυτό που μπορεί να ενισχύσει την ευελιξία σου, άρα και την προσαρμοστικότητα στις πρωτόγνωρες συνθήκες ώστε να παραμείνεις αποτελεσματικός στη δική σου καθημερινότητα, έχοντας εσύ τον έλεγχο που σου αναλογεί και κυρίως να αισθάνεσαι ήρεμα, ό,τι κι αν αυτό σημαίνει για εσένα.
Αναστασία Τομαρά εκ μέρους της ομάδας Sherlock Your Mind®
Co-founder Sherlock Your Mind®
Learning & Development Specialist
NLP Master Practitioner
New Code NLP Practitioner
Αν θα θέλαμε να δώσουμε έναν απλό ορισμό στη «συνήθεια», θα μπορούσαμε να πούμε, ότι αποτελείται από ένα σύνολο εντολών προγραμματισμού, που επαναλαμβάνεται. Μάλιστα, ισχύει πως «οι συνήθειες δεν αποτελούν την μοίρα μας και πως μπορούμε πάντα, εάν το επιθυμούμε, να τις αγνοήσουμε, να τις αλλάξουμε ή και να τις αντικαταστήσουμε. »1
Μια ακόμη σημαντική πληροφορία, γύρω από τις συνήθειες, είναι πως δεν εξαφανίζονται, απλώς αποδυναμώνονται. Και αυτό είναι μία υπέροχη δυνατότητα του εγκεφάλου μας. Σκεφτείτε να έπρεπε να μαθαίνουμε από την αρχή, πώς να οδηγούμε, μετά από ένα μακροχρόνιο διάλλειμα στο τιμόνι. Μπορεί στην αρχή να δυσκολευτούμε, αλλά αυτό είναι μόνο προσωρινό, μιας και η «συνήθεια-οδήγηση» είναι αποθηκευμένη καλά στον εγκέφαλό μας! Μάλλον γι’ αυτό ίσως όλοι, κάποια στιγμή, να έχουμε ακούσει την έκφραση «…είναι σαν το ποδήλατο, δεν το ξεχνάς ποτέ».
Ο λόγος που είναι πολύ σημαντικό να ανακαλύψουμε και να αποκωδικοποιήσουμε αυτό το «σύνολο των εντολών προγραμματισμού», που αποτελούν μία νέα συνήθεια, είναι επειδή, όταν αυτή εγείρεται, ο εγκέφαλος μας μπορεί να λειτουργήσει με δύο διαφορετικούς τρόπους: είτε σταματάει ολοκληρωτικά, να συμμετέχει στη διαδικασία ανάληψης αποφάσεων και εκτελεί τη ρουτίνα της συνήθειάς μας, είτε προβάλει εξαιρετικά σθεναρή αντίσταση, να την εκτελέσει κι έτσι εστιάζει κάπου αλλού.1
Εάν υπάρχει τρόπος να κάνουμε ανώδυνα την αλλαγή και να αποδυναμώσουμε τις αντιδράσεις, ποιος μπορεί να είναι αυτός?
♣ Για αρχή, μπορείς απλώς να αφουγκραστείς το «νέο σου πρέπει». Σκέψου ότι κάνεις λίστα για ψώνια, ακόμη κι αν δεν το συνηθίζεις, ποιο θα ήταν το μονοπάτι των σκέψεων σου;
Πρώτα, μάλλον, αναλογίζεσαι ποιες είναι πραγματικά οι ανάγκες σου σε ψώνια και μετά ξεκινάς να καταγράφεις. Συνήθως Πρώτα σκέφτεσαι τι πραγματικά χρειάζεσαι και μετά σημειώνεις τις ανάγκες σου.
Ας προχωρήσουμε λίγο πιο πέρα…
♣ Σκέψου αν σου είναι ξεκάθαρο τι θέλεις και κυρίως ποιος είναι ο λόγος που το θέλεις
♣ Τι είναι αυτό, που θα σου εξυπηρετήσει πραγματικά αυτή η αλλαγή – η νέα συνήθεια;
♣ Τι είναι αυτό, που δεν θα ισχύσει όταν ξεκινήσεις το «πρέπει σου» και τι είναι αυτό που ισχύει σήμερα, που το «πρέπει σου» δεν έχει ακόμη τεθεί σε εφαρμογή;
Κι ενώ διαβάζεις αυτές τις γραμμές, και μπορεί ήδη να σκέφτεσαι ένα «πρέπει», ίσως έχουν ξεκινήσει να «ακούγονται» στο μυαλό σου κουβέντες όπως «..ναι αλλά;» ή «..δεν έχω χρόνο για»
Υποθετικά μιλώντας, τι εναλλακτική μπορείς να δώσεις;
Ποια από αυτές τις εναλλακτικές, φαντάζεσαι να θέτεις άμεσα σε εφαρμογή;
Δεν έχεις παρά να ξεκινήσεις! Και να σου πούμε το μυστικό;
Έχεις ήδη κάνει την αρχή, μόνο και μόνο, γιατί σκέφτηκες λίγο διαφορετικά και ήδη δημιούργησες νέες οδούς σκέψεις (neural pathways) στον εγκέφαλο σου, ακόμη και νέες συνάψεις (formation of new nerve fiber branches and synapses). Εκεί ακριβώς βασίζεται η μεθοδολογία, πίσω από το Sherlock Your Mind!
Είναι η μεθοδολογία που σου δείχνει πως το πρόβλημα δεν είσαι εσύ, αλλά το γεγονός ότι ο εγκέφαλος δεν μπορεί να διαχωρίσει την «καλή» από την «κακή» συνήθεια. Έτσι, έστω και αν έχουμε «αποδυναμώσει» μια συνήθεια αυτή υπάρχει εκεί και, με το κατάλληλο trigger, μπορεί να ενεργοποιηθεί ξανά!
Για αυτό είναι δύσκολο να δημιουργήσουμε μια νέα διατροφική συνήθεια ή γυμναστικών ασκήσεων. Αν αναπτύξουμε τη συνήθεια να καθόμαστε στον καναπέ αντί να κάνουμε κάποια γυμναστική δραστηριότητα, αυτό το μοτίβο λειτουργίας μας, παραμένει μέσα στον εγκέφαλο μας. Αν κατά τον ίδιο κανόνα, μάθουμε πώς να δημιουργούμε νέες «νευρολογικές ρουτίνες – μονοπάτια» τότε αυτά θα υπερισχύσουν άλλων συμπεριφορών. Παίρνοντας τον έλεγχο του «συνόλου εντολών προγραμματισμού, που επαναλαμβάνονται», δηλαδή της συνήθειας, τότε μπορούμε να επιβληθούμε στις κακές μας συνήθειες και να γίνουν παρελθόν!
Αυτό που θυμάσαι να μην ξεχνάς, είναι ότι υπάρχει τρόπος. Καλή αρχή!
Αναστασία Τομαρά
Βιβλιογραφία:
1. Charles Duhigg Power of habit: Why we do what we do, and How to change
2. Sarah A. Raskin Neuroplasticity and Rehabilitation
3. Moheb Costandi, Neuroplasticity